11η Ενότητα:
Συγγενικές σχέσεις
Τι θα μάθουμε:
- Πώς περιγράφουμε ένα πρόσωπο
- Πώς λειτουργεί η γενική πτώση
- Πώς συνδέονται οι προτάσεις μεταξύ τους
(παρατακτική και υποτακτική σύνδεση, ασύνδετο σχήμα) - Ποια είναι τα είδη των εξαρτημένων προτάσεων
- Πώς συνδέονται δύο προτάσεις που έχουν αντίθετο νόημα
1. Συνάντηση Τηλέμαχου - Οδυσσέα
Η ΥΠΟΘΕΣΗ ΤΗΣ ΟΔΥΣΣΕΙΑΣ
Η Οδύσσεια η οποία αποτελείται από 12.000 στίχους πήρε το όνομά της από τον κύριο ήρωα του έργου τον Οδυσσέα το βασιλιά της Ιθάκης, στον οποίο οφείλεται και η άλωση της Τροίας. Θέλοντας να γυρίσει στην πατρίδα του μετά την άλωση της Τροίας έπεσε στη δυσμένεια και οργή του θεού της θάλασσας, Ποσειδώνα.
Δέκα χρόνια κράτησαν οι περιπλανήσεις του Οδυσσέα.
Στο διάστημα αυτό περιπλανήθηκε σε διάφορους τόπους. Στη χώρα των Κικόνων, της Θράκης, στους Λωτοφάγους, στους Κύκλωπες, στο νησί του Αιόλου, στη χώρα των Κιμμερίων, στη θρινακία, και τέλος στην Ωγυγία, όπου η θεά Καλυψώ, τον κρατά εφτά χρόνια άντρα της.
Από την Ωγυγία, φεύγει με απόφαση των θεών, που πάρθηκε ύστερα από τη θερμή συμπαράσταση της προστάτιδάς του θεάς Αθηνάς.
‘Επειτα από μια φοβερή θαλασσοταραχή του Ποσειδώνα, ναυαγεί στο νησί των Φαιάκων. Ο βασιλιά Αλκίνοος αφού τον περιποιήθηκε με όλες τις τιμές που του άξιζαν του δίνει καράβι για να γυρίσει στην πατρίδα του την Ιθάκη.
Εκεί βρίσκεται αντιμέτωπος με μια άλλη περιπέτεια. Στο διάστημα της απουσίας του με το πρόσχημα των υποψηφίων μνηστήρων της γυναίκας του Οδυσσέα, Πηνελόπης, αρκετοί νέοι από την τάξη των ευγενών του τόπου του και των γύρω νησιών του βασιλείου του έχουν μαζευτεί στο παλάτι του και "γλεντούν" το βιος και την περιουσία του. Ο γιος του Οδυσσέα, Τηλέμαχος, δεν μπορεί με πόλεμο να συντρίψει τους μνηστήρες, ενώ ο Λαέρτης, ο πατέρας του Οδυσσέα είναι γέρος και έχει αποσυρθεί στο κτήμα του.
Με τη θερμή συμπαράσταση της θεάς Αθηνάς οι μνηστήρες φονεύονται και ο Οδυσσέας ύστερα από είκοσι χρόνια γίνεται κύριος του οίκου του.
Ο ‘Ομηρος αρχίζει την Οδύσσεια από τη στιγμή που αποφασίζεται από τους θεούς η επιστροφή του Οδυσσέα από το νησί της Καλυψούς. ‘Ολη η ιστορία διαρκεί 40 ημέρες.
Οι διάφορες περιπέτειες του Οδυσσέα, καθώς και οι σκηνές του Τρωικού πολέμου παρεμβάλλονται στη διήγηση σαν αναμνήσεις στις διηγήσεις του Νέστορα, του Μενέλαου, και του ίδιου του Οδυσσέα.
Η Οδύσσεια με βάση τα γεγονότα χωρίζεται σε τρία μέρη:
Η Οδύσσεια η οποία αποτελείται από 12.000 στίχους πήρε το όνομά της από τον κύριο ήρωα του έργου τον Οδυσσέα το βασιλιά της Ιθάκης, στον οποίο οφείλεται και η άλωση της Τροίας. Θέλοντας να γυρίσει στην πατρίδα του μετά την άλωση της Τροίας έπεσε στη δυσμένεια και οργή του θεού της θάλασσας, Ποσειδώνα.
Δέκα χρόνια κράτησαν οι περιπλανήσεις του Οδυσσέα.
Στο διάστημα αυτό περιπλανήθηκε σε διάφορους τόπους. Στη χώρα των Κικόνων, της Θράκης, στους Λωτοφάγους, στους Κύκλωπες, στο νησί του Αιόλου, στη χώρα των Κιμμερίων, στη θρινακία, και τέλος στην Ωγυγία, όπου η θεά Καλυψώ, τον κρατά εφτά χρόνια άντρα της.
Από την Ωγυγία, φεύγει με απόφαση των θεών, που πάρθηκε ύστερα από τη θερμή συμπαράσταση της προστάτιδάς του θεάς Αθηνάς.
‘Επειτα από μια φοβερή θαλασσοταραχή του Ποσειδώνα, ναυαγεί στο νησί των Φαιάκων. Ο βασιλιά Αλκίνοος αφού τον περιποιήθηκε με όλες τις τιμές που του άξιζαν του δίνει καράβι για να γυρίσει στην πατρίδα του την Ιθάκη.
Εκεί βρίσκεται αντιμέτωπος με μια άλλη περιπέτεια. Στο διάστημα της απουσίας του με το πρόσχημα των υποψηφίων μνηστήρων της γυναίκας του Οδυσσέα, Πηνελόπης, αρκετοί νέοι από την τάξη των ευγενών του τόπου του και των γύρω νησιών του βασιλείου του έχουν μαζευτεί στο παλάτι του και "γλεντούν" το βιος και την περιουσία του. Ο γιος του Οδυσσέα, Τηλέμαχος, δεν μπορεί με πόλεμο να συντρίψει τους μνηστήρες, ενώ ο Λαέρτης, ο πατέρας του Οδυσσέα είναι γέρος και έχει αποσυρθεί στο κτήμα του.
Με τη θερμή συμπαράσταση της θεάς Αθηνάς οι μνηστήρες φονεύονται και ο Οδυσσέας ύστερα από είκοσι χρόνια γίνεται κύριος του οίκου του.
Ο ‘Ομηρος αρχίζει την Οδύσσεια από τη στιγμή που αποφασίζεται από τους θεούς η επιστροφή του Οδυσσέα από το νησί της Καλυψούς. ‘Ολη η ιστορία διαρκεί 40 ημέρες.
Οι διάφορες περιπέτειες του Οδυσσέα, καθώς και οι σκηνές του Τρωικού πολέμου παρεμβάλλονται στη διήγηση σαν αναμνήσεις στις διηγήσεις του Νέστορα, του Μενέλαου, και του ίδιου του Οδυσσέα.
Η Οδύσσεια με βάση τα γεγονότα χωρίζεται σε τρία μέρη:
- Το ταξίδι του Τηλέμαχου στην Πύλο και τη Σπάρτη για αναζήτηση πληροφοριών σχετικά με την τύχη του πατέρα του.
- Η αφήγηση των περιπλανήσεων του Οδυσσέα από τον ίδιο, στο παλάτι του Αλκίνοου.
- Η εκκαθάριση του παλατιού στην Ιθάκη από τους μνηστήρες.
2. Ώρες με τη μητέρα μου
2η εκδοχή:
Όταν ο καλός Θεός δημιουργούσε τις μητέρες, βρισκόταν στην έκτη μέρα συνεχούς δουλειάς, όταν ο άγγελος εμφανίστηκε και είπε: «Παιδεύεστε πολύ με αυτό το δημιούργημα.»
Και είπε ο Θεός: » Έχεις διαβάσει τις προδιαγραφές που πρέπει να έχει αυτό εδώ; Πρέπει να είναι εντελώς αδιάβροχο αλλά όχι πλαστικό, να έχει 180 μετακινούμενα μέρη που να μπορούν να αντικαθίστανται, να κινείται πάνω σε χυμένο καφέ και σε άλλα τροφικά κατάλοιπα, να έχει ποδιά που εξαφανίζεται όταν σηκώνεται, ένα φιλί που να θεραπεύει οτιδήποτε από ένα σπασμένο πόδι μέχρι μια ερωτική απογοήτευση, και να έχει έξι ζευγάρια χέρια.»
Ο άγγελος κούνησε το κεφάλι του αργά και είπε: «Έξι ζευγάρια χέρια…με κανέναν τρόπο.»
«Δεν είναι τα χέρια που μου δημιουργούν προβλήματα,» είπε ο Θεός. «Είναι τα τρία ζευγάρια μάτια που πρέπει να έχουν οι μητέρες.»
«Αυτά θα υπάρχουν στο στάνταρ μοντέλο;» ρώτησε ο άγγελος.
Ο Θεός έγνεψε καταφατικά. «Το ένα ζευγάρι για να βλέπει μέσα από κλειστές πόρτες όταν αυτή ρωτάει, «Τι κάνουν τα παιδιά εκεί;» όταν ήδη αυτή ξέρει. Το άλλο ζευγάρι στο πίσω μέρος του κεφαλιού της για να βλέπει όσα δεν μπορούσε αλλά πρέπει να ξέρει, και φυσικά ένα τρίτο ζευγάρι εδώ μπροστά για να μπορεί να βλέπει πότε ένα παιδί κάνει γκάφες και να λέει, «Καταλαβαίνω και σ” αγαπώ,» χωρίς να χρειάζεται να βγάλει λέξη.
«Κύριε,» είπε ο άγγελος αγγίζοντας ευγενικά το μανίκι του, «Ξεκουραστείτε τώρα. Αύριο είναι άλλη μέρα.».
«Δεν μπορώ,» είπε ο Θεός. «Είμαι πολύ κοντά στο να δημιουργήσω κάτι που μοιάζει τόσο πολύ με μένα. Ήδη έχω κάνει μία πού θεραπεύει μόνη της τον εαυτό της όταν είναι άρρωστη, που μπορεί να ταΐσει μια οικογένεια έξη ατόμων με μια μπουκιά ψωμί και που μπορεί να βάλει ένα εννιάχρονο παιδί να σταθεί κάτω από το ντους.»
Ο άγγελος περιτριγύρισε το μοντέλο της μητέρας πολύ αργά. «Είναι πολύ απαλή,» αναστέναξε.»
«Αλλά και πολύ σκληρή!» είπε ο Θεός με έμφαση. «Δεν μπορείς να φανταστείς τι μπορεί να κάνει ή τι μπορεί να αντέξει μια μητέρα.»
«Μπορεί να σκέφτεται;»
«Όχι μόνο σκέφτεται, αλλά μπορεί να λογικεύει και να συμβιβάζει,» είπε ο Δημιουργός.
Τελικά ο άγγελος έσκυψε πάνω της άγγιξε με το δάχτυλο του το μάγουλό της. «Εδώ υπάρχει μια διαρροή,» είπε. «Σας το είπα, προσπαθήσατε να τοποθετήσετε πάρα πολλά σ” αυτό το μοντέλο.»
«Δεν είναι διαρροή,» είπε ο Θεός. «Είναι ένα δάκρυ.»
«Και σε τι χρησιμεύει;»
«Είναι για χαρά, λύπη, απογοήτευση, πόνο, μοναξιά και υπερηφάνεια.»
«Είστε μεγαλοφυΐα,» είπε ο άγγελος.
Ο Θεός κοίταξε μελαγχολικά, «Δεν το έβαλα εγώ εκεί.»
Όταν ο καλός Θεός δημιουργούσε τις μητέρες, βρισκόταν στην έκτη μέρα συνεχούς δουλειάς, όταν ο άγγελος εμφανίστηκε και είπε: «Παιδεύεστε πολύ με αυτό το δημιούργημα.»
Και είπε ο Θεός: » Έχεις διαβάσει τις προδιαγραφές που πρέπει να έχει αυτό εδώ; Πρέπει να είναι εντελώς αδιάβροχο αλλά όχι πλαστικό, να έχει 180 μετακινούμενα μέρη που να μπορούν να αντικαθίστανται, να κινείται πάνω σε χυμένο καφέ και σε άλλα τροφικά κατάλοιπα, να έχει ποδιά που εξαφανίζεται όταν σηκώνεται, ένα φιλί που να θεραπεύει οτιδήποτε από ένα σπασμένο πόδι μέχρι μια ερωτική απογοήτευση, και να έχει έξι ζευγάρια χέρια.»
Ο άγγελος κούνησε το κεφάλι του αργά και είπε: «Έξι ζευγάρια χέρια…με κανέναν τρόπο.»
«Δεν είναι τα χέρια που μου δημιουργούν προβλήματα,» είπε ο Θεός. «Είναι τα τρία ζευγάρια μάτια που πρέπει να έχουν οι μητέρες.»
«Αυτά θα υπάρχουν στο στάνταρ μοντέλο;» ρώτησε ο άγγελος.
Ο Θεός έγνεψε καταφατικά. «Το ένα ζευγάρι για να βλέπει μέσα από κλειστές πόρτες όταν αυτή ρωτάει, «Τι κάνουν τα παιδιά εκεί;» όταν ήδη αυτή ξέρει. Το άλλο ζευγάρι στο πίσω μέρος του κεφαλιού της για να βλέπει όσα δεν μπορούσε αλλά πρέπει να ξέρει, και φυσικά ένα τρίτο ζευγάρι εδώ μπροστά για να μπορεί να βλέπει πότε ένα παιδί κάνει γκάφες και να λέει, «Καταλαβαίνω και σ” αγαπώ,» χωρίς να χρειάζεται να βγάλει λέξη.
«Κύριε,» είπε ο άγγελος αγγίζοντας ευγενικά το μανίκι του, «Ξεκουραστείτε τώρα. Αύριο είναι άλλη μέρα.».
«Δεν μπορώ,» είπε ο Θεός. «Είμαι πολύ κοντά στο να δημιουργήσω κάτι που μοιάζει τόσο πολύ με μένα. Ήδη έχω κάνει μία πού θεραπεύει μόνη της τον εαυτό της όταν είναι άρρωστη, που μπορεί να ταΐσει μια οικογένεια έξη ατόμων με μια μπουκιά ψωμί και που μπορεί να βάλει ένα εννιάχρονο παιδί να σταθεί κάτω από το ντους.»
Ο άγγελος περιτριγύρισε το μοντέλο της μητέρας πολύ αργά. «Είναι πολύ απαλή,» αναστέναξε.»
«Αλλά και πολύ σκληρή!» είπε ο Θεός με έμφαση. «Δεν μπορείς να φανταστείς τι μπορεί να κάνει ή τι μπορεί να αντέξει μια μητέρα.»
«Μπορεί να σκέφτεται;»
«Όχι μόνο σκέφτεται, αλλά μπορεί να λογικεύει και να συμβιβάζει,» είπε ο Δημιουργός.
Τελικά ο άγγελος έσκυψε πάνω της άγγιξε με το δάχτυλο του το μάγουλό της. «Εδώ υπάρχει μια διαρροή,» είπε. «Σας το είπα, προσπαθήσατε να τοποθετήσετε πάρα πολλά σ” αυτό το μοντέλο.»
«Δεν είναι διαρροή,» είπε ο Θεός. «Είναι ένα δάκρυ.»
«Και σε τι χρησιμεύει;»
«Είναι για χαρά, λύπη, απογοήτευση, πόνο, μοναξιά και υπερηφάνεια.»
«Είστε μεγαλοφυΐα,» είπε ο άγγελος.
Ο Θεός κοίταξε μελαγχολικά, «Δεν το έβαλα εγώ εκεί.»
Πίνακες επιθέτων για την περιγραφή ανθρώπου
Ύφος & βλέμμα
ζωηρό, γοητευτικό, αφελές, θλιμμένο, άγριο, καχύποπτο, περήφανο, γλυκό, σαρκαστικό, φαρμακερό, τρομαγμένο, ξαφνιασμένο, θολό, ατάραχο, ταραγμένο, αποφασιστικό, ταπεινό, αναποφάσιστο, κοσμοπολίτικο, αλαζονικό, παράξενο, απλό, φυσικό, υποκριτικό, γνήσιο, χαμογελαστό, ανήσυχο, γαλήνιο, κοριτσίστικο, αγορίστικο, μωρουδίστικο, γυναικείο, ανδρικό, γερασμένο, εφηβικό, βλοσυρό, θυμωμένο, φιλικό, εχθρικό, κοροϊδευτικό, παγωμένο, φοβερό, τρομακτικό, αδιάφορο, καρφωμένο, απλανές, αποκρουστικό, συμπαθητικό, ύποπτο, απαθές, περιφρονητικό, υπέροχο, αγέρωχο, ζεστό, κρύο, ανήσυχο, έξυπνο, βλακώδες, διαπεραστικό, συνηθισμένο, ασυνήθιστο, υπεροπτικό, εμπιστευτικό, εντυπωσιακό, πεισματάρικο...
Μαλλιά
μαύρα, καστανά, ξανθά, πυρόξανθα, κοκκινόξανθα, κόκκινα, (κατ)άσπρα, χρυσά, σπαστά, κατσαρά, ίσια, ανακατωμένα, (καλο)χτενισμένα, αστραφτερά, αχτένιστα, ασημένια, ατημέλητα, κουρεμένα, ακούρευτα, γκρίζα, γκριζόμαυρα, γκριζόξανθα, καμένα, χιονισμένα, ξερά, σκονισμένα, περιποιημένα, ιδρωμένα, υπέροχα, πανέμορφα, κυματιστά, λιγοστά, πυκνά, αραιά, κοντά, μακριά...
Μάτια
αμυγδαλωτά, σχιστά, μεγάλα, μικρά, βαθουλωτά, άχρωμα, ανέκφραστα, χαρούμενα, ανήσυχα, ερευνητικά, γλυκά, άγρια, ήρεμα, κλειστά, ανοιχτά, παιχνιδιάρικα, βουρκωμένα, μελιά, γαλανά, μαύρα, πράσινα, καστανά…
Πρόσωπο & μέτωπο
γλυκό, αγγελικό, διαβολικό, ήρεμο, χαρούμενο, ευγενικό, ρυτιδωμένο, αυλακωμένο, ρόδινο, (κατα)χλωμό, (κατα)κόκκινο, παχουλό, τετράγωνο, στρογγυλό, τριγωνικό, ακανόνιστο, πλατύ, στενό, φαρδύ, μικρό, αγριεμένο, ήρεμο, ξερακιανό, στεγνό, ξερό, ανατριχιαστικό, αφράτο, γελαστό, λυπημένο, ήσυχο, ανήσυχο, βλοσυρό, αγριωπό, τυραννισμένο, καλοθρεμμένο, αδύνατο, ανέμελο, ξωτικό, ανεμοδαρμένο, ηλιοκαμένο, συμπαθητικό, χοντροκομμένο, λεπτοκαμωμένο, αποκρουστικό...
Σώμα
δυνατό, αδύνατο, λεπτό, χοντρό, λυγερό, αέρινο, χοντροκομμένο, χαριτωμένο, λεπτοκαμωμένο, επιβλητικό, μονοκόμματο, βασανισμένο, περιποιημένο, αλλόκοτο, παράξενο, νωχελικό, συμμετρικό, ακανόνιστο, βαρύ, ελαφρύ, κομψό, άκομψο, φουσκωτό, περήφανο, γυρτό, καμπούρικο, καλοφτιαγμένο, κακοφτιαγμένο, γεροδεμένο, μεγάλο, τεράστιο, θεόρατο, κοκαλιάρικο, λιπόσαρκο, ατσαλένιο, ανδρείο, ανδρειωμένο, αρρενωπό, θηλυκό, μονοκόμματο…
Χέρια - πόδια
χοντρά, λεπτά, λεπτεπίλεπτα, αδύνατα, χοντροκομμένα, στιβαρά, απαλά, μυώδη, ασθενικά, ατροφικά, αρμονικά, τριχωτά, μικρά, μικρούτσικα, μεγάλα, τεράστια, απλωτά, μαζεμένα, διπλωμένα, πλεκτά, σταυρωμένα, ακανόνιστα, υψωμένα, κρεμασμένα, συμμετρικά, ασύμμετρα, αλλόκοτα, μακριά, κοντά, μέτρια, παχουλά, βασανισμένα, σημαδεμένα, λεία, αστεία, άγαρμπα, τρυφερά, κοκαλιάρικα, λευκά, μαύρα, σταθερά, τρεμουλιαστά, ίσια, στραβά, όμορφα…
Κινήσεις χεριών, ποδιών, κεφαλιού, σώματος
γρήγορες, γοργές, ταχείες, αργές, κανονικές, ακανόνιστες, βίαιες, ήρεμες, βιαστικές, νωχελικές, συνηθισμένες, ασυνήθιστες, παράξενες, κυκλικές, ευθείες, απανωτές, αραιές, πυκνές, αστραπιαίες, κεραυνοβόλες, χαρούμενες, λυπημένες, χορευτικές, μονοκόμματες, βαριές, ελαφρές, ανάλαφρες, βασανιστικές, σπασμωδικές, αστείες, σοβαρές, μηχανικές, ελεγχόμενες, ακριβείς, καλοζυγισμένες, άτσαλες, χειμαρρώδεις, τρυφερές, άγαρμπες, σίγουρες, θαρραλέες, δειλές, αβέβαιες, διστακτικές, χαρακτηριστικές, σκεφτικές, αφελείς, πονηρές, ύποπτες…
Εκφράσεις
γλυκές, ευγενικές, τυπικές, επιθετικές, αμυντικές, απαθείς, ανέκφραστες, ατάραχες, στέρεες, αδιάφορες, χαρωπές, γρήγορες, αδιάκοπες, επαναλαμβανόμενες, βιαστικές, τρεμουλιαστές, αφηρημένες, ζεστές, θερμές, κρύες, ψυχρές, παγωμένες, μιμητικές, ενθουσιώδεις, χαζές, αστείες, σοβαρές, απελπισμένες, νευρικές, ταραγμένες, ήρεμες, ανησυχητικές, χαμένες, ενθαρρυντικές…
Ύφος & βλέμμα
ζωηρό, γοητευτικό, αφελές, θλιμμένο, άγριο, καχύποπτο, περήφανο, γλυκό, σαρκαστικό, φαρμακερό, τρομαγμένο, ξαφνιασμένο, θολό, ατάραχο, ταραγμένο, αποφασιστικό, ταπεινό, αναποφάσιστο, κοσμοπολίτικο, αλαζονικό, παράξενο, απλό, φυσικό, υποκριτικό, γνήσιο, χαμογελαστό, ανήσυχο, γαλήνιο, κοριτσίστικο, αγορίστικο, μωρουδίστικο, γυναικείο, ανδρικό, γερασμένο, εφηβικό, βλοσυρό, θυμωμένο, φιλικό, εχθρικό, κοροϊδευτικό, παγωμένο, φοβερό, τρομακτικό, αδιάφορο, καρφωμένο, απλανές, αποκρουστικό, συμπαθητικό, ύποπτο, απαθές, περιφρονητικό, υπέροχο, αγέρωχο, ζεστό, κρύο, ανήσυχο, έξυπνο, βλακώδες, διαπεραστικό, συνηθισμένο, ασυνήθιστο, υπεροπτικό, εμπιστευτικό, εντυπωσιακό, πεισματάρικο...
Μαλλιά
μαύρα, καστανά, ξανθά, πυρόξανθα, κοκκινόξανθα, κόκκινα, (κατ)άσπρα, χρυσά, σπαστά, κατσαρά, ίσια, ανακατωμένα, (καλο)χτενισμένα, αστραφτερά, αχτένιστα, ασημένια, ατημέλητα, κουρεμένα, ακούρευτα, γκρίζα, γκριζόμαυρα, γκριζόξανθα, καμένα, χιονισμένα, ξερά, σκονισμένα, περιποιημένα, ιδρωμένα, υπέροχα, πανέμορφα, κυματιστά, λιγοστά, πυκνά, αραιά, κοντά, μακριά...
Μάτια
αμυγδαλωτά, σχιστά, μεγάλα, μικρά, βαθουλωτά, άχρωμα, ανέκφραστα, χαρούμενα, ανήσυχα, ερευνητικά, γλυκά, άγρια, ήρεμα, κλειστά, ανοιχτά, παιχνιδιάρικα, βουρκωμένα, μελιά, γαλανά, μαύρα, πράσινα, καστανά…
Πρόσωπο & μέτωπο
γλυκό, αγγελικό, διαβολικό, ήρεμο, χαρούμενο, ευγενικό, ρυτιδωμένο, αυλακωμένο, ρόδινο, (κατα)χλωμό, (κατα)κόκκινο, παχουλό, τετράγωνο, στρογγυλό, τριγωνικό, ακανόνιστο, πλατύ, στενό, φαρδύ, μικρό, αγριεμένο, ήρεμο, ξερακιανό, στεγνό, ξερό, ανατριχιαστικό, αφράτο, γελαστό, λυπημένο, ήσυχο, ανήσυχο, βλοσυρό, αγριωπό, τυραννισμένο, καλοθρεμμένο, αδύνατο, ανέμελο, ξωτικό, ανεμοδαρμένο, ηλιοκαμένο, συμπαθητικό, χοντροκομμένο, λεπτοκαμωμένο, αποκρουστικό...
Σώμα
δυνατό, αδύνατο, λεπτό, χοντρό, λυγερό, αέρινο, χοντροκομμένο, χαριτωμένο, λεπτοκαμωμένο, επιβλητικό, μονοκόμματο, βασανισμένο, περιποιημένο, αλλόκοτο, παράξενο, νωχελικό, συμμετρικό, ακανόνιστο, βαρύ, ελαφρύ, κομψό, άκομψο, φουσκωτό, περήφανο, γυρτό, καμπούρικο, καλοφτιαγμένο, κακοφτιαγμένο, γεροδεμένο, μεγάλο, τεράστιο, θεόρατο, κοκαλιάρικο, λιπόσαρκο, ατσαλένιο, ανδρείο, ανδρειωμένο, αρρενωπό, θηλυκό, μονοκόμματο…
Χέρια - πόδια
χοντρά, λεπτά, λεπτεπίλεπτα, αδύνατα, χοντροκομμένα, στιβαρά, απαλά, μυώδη, ασθενικά, ατροφικά, αρμονικά, τριχωτά, μικρά, μικρούτσικα, μεγάλα, τεράστια, απλωτά, μαζεμένα, διπλωμένα, πλεκτά, σταυρωμένα, ακανόνιστα, υψωμένα, κρεμασμένα, συμμετρικά, ασύμμετρα, αλλόκοτα, μακριά, κοντά, μέτρια, παχουλά, βασανισμένα, σημαδεμένα, λεία, αστεία, άγαρμπα, τρυφερά, κοκαλιάρικα, λευκά, μαύρα, σταθερά, τρεμουλιαστά, ίσια, στραβά, όμορφα…
Κινήσεις χεριών, ποδιών, κεφαλιού, σώματος
γρήγορες, γοργές, ταχείες, αργές, κανονικές, ακανόνιστες, βίαιες, ήρεμες, βιαστικές, νωχελικές, συνηθισμένες, ασυνήθιστες, παράξενες, κυκλικές, ευθείες, απανωτές, αραιές, πυκνές, αστραπιαίες, κεραυνοβόλες, χαρούμενες, λυπημένες, χορευτικές, μονοκόμματες, βαριές, ελαφρές, ανάλαφρες, βασανιστικές, σπασμωδικές, αστείες, σοβαρές, μηχανικές, ελεγχόμενες, ακριβείς, καλοζυγισμένες, άτσαλες, χειμαρρώδεις, τρυφερές, άγαρμπες, σίγουρες, θαρραλέες, δειλές, αβέβαιες, διστακτικές, χαρακτηριστικές, σκεφτικές, αφελείς, πονηρές, ύποπτες…
Εκφράσεις
γλυκές, ευγενικές, τυπικές, επιθετικές, αμυντικές, απαθείς, ανέκφραστες, ατάραχες, στέρεες, αδιάφορες, χαρωπές, γρήγορες, αδιάκοπες, επαναλαμβανόμενες, βιαστικές, τρεμουλιαστές, αφηρημένες, ζεστές, θερμές, κρύες, ψυχρές, παγωμένες, μιμητικές, ενθουσιώδεις, χαζές, αστείες, σοβαρές, απελπισμένες, νευρικές, ταραγμένες, ήρεμες, ανησυχητικές, χαμένες, ενθαρρυντικές…
ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ
Για να κάνουμε περιγραφή χρησιμοποιούμε ΕΠΙΘΕΤΑ.
Ας δούμε ένα ενδεικτικό ΣΧΕΔΙΑΓΡΑΜΜΑ
1. ΠΡΟΛΟΓΟΣ
Ποιόν θα περιγράψω;
Όνομα - Ηλικία - Επάγγελμα - Καταγωγή
Γιατί διαλέγω αυτό το πρόσωπο;
Από πού τον γνωρίζω;
2. ΚΥΡΙΩΣ ΘΕΜΑ
ΕΞΩΤΕΡΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ
Γενικά χαρακτηριστικά: Ψηλός, κοντός, μέτριος, γεμάτος, παχουλός, ευτραφής, εύσωμος, κανονικός, γυμνασμένος, αγύμναστος, μελαμψός, μαυριδερός, με άσπρο δέρμα, ροδαλός
Ανάστημα: ψηλός, γεροδεμένος, αδύνατος
Χαρακτηριστικά προσώπου:
πρόσωπο:Μακρόστενο, ωοειδές, στρογγυλό, τετραγωνισμένο, ωχρό, ροδαλό, υγιές, χλωμό, όμορφο, γερασμένο, καθαρό, με γυαλιά, με μουστάκι/μούσι (ίσιο, στενό, μικρό, φουντωτό, ψαλιδισμένο, χτενισμένο, μαδημένο), ξυρισμένος, αξύριστος, με φαβορίτες
μαλλιά: Ξανθά, κόκκινα, καστανά, μαύρα, φαλακρός, γκρίζα, πυκνά, αραιά, με χωρίστρα, ίσια, σγουρά, λαμπερά, καλοχτενισμένα, αχτένιστα, λυτά, με κοτσίδα, με αλογοουρά, με φράντζες, με μπούκλες, άλουστα, απεριποίητα, περιποιημένα,
μάτια: Μικρά, μεγάλα, στρογγυλά, αμυγδαλωτά, σχιστά, πεταχτά, βαθουλωτά, πράσινα, μαύρα, μελιά, γαλανά, καστανά, κουρασμένα, φωτεινά, εκφραστικά, δακρυσμένα, λυπημένα, κοκκινισμένα, χαρούμενα, με πυκνά/αραιά φρύδια
μύτη:Μεγάλη\μικρή, γαμψή, ίσια, κυρτή, λεπτή, μακριά, καλοσχηματισμένη, χοντρή, πλακουτσωτή, με φακίδες
στόμα /χείλια: Μεγάλο, μικρό, στενό, φαρδύ, με λεπτά / στενά / σαρκώδη χείλη, ωραίο / γεμάτο / ειρωνικό χαμόγελο
Χαρακτηριστικές κινήσεις
Τρόπος ομιλίας: γλυκομίλητος, αυστηρός
Ντύσιμο: Μοντέρνο, συντηρητικό, απλό, με έντονα / σκούρα / φωτεινά χρώματα, εκλεπτυσμένο, με γούστο, καθημερινό, αθλητικό, σπορ, επίσημο, ατημέλητο, στολή, συνηθισμένο, ασυνήθιστο, χειμερινό, καλοκαιρινό, ελαφρύ. εκκεντρικό
ΕΣΩΤΕΡΙΚΑ ΓΝΩΡΙΣΜΑΤΑ
Προτερήματα και Ελαττώματα: Νευρικός, απότομος, ευέξαπτος, επιθετικός, ήπιος, ιδιότροπος, βολικός, γκρινιάρης, φιλικός, πρόσχαρος, απλός, ευγενικός, τίμιος, ηθικός, ύπουλος, ευχάριστος, δυσάρεστος, καλοπροαίρετος, κακοπροαίρετος, κακόβουλος, συγκαταβατικός, ήρεμος, συμπονετικός, μυστηριώδης, ειλικρινής, ενδιαφέρων, φιλόδοξος, φιλότιμος, εγωιστής, εκδικητικός, πονηρός, ευκολόπιστος, αφελής
Χόμπι - Ασχολίες: αθλητισμός , μουσική , ποδήλατο , παιχνίδια
ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΑ ΠΟΥ ΘΥΜΑΜΑΙ
3. ΕΠΙΛΟΓΟΣ
Τι μου κάνει μεγαλύτερη εντύπωση σ’ αυτό το πρόσωπο;
Τι άλλο ξέρω γι’ αυτόν;
ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΑ
συμπάθεια, συμπόνια, ευγνωμοσύνη, εμπιστοσύνη, αγάπη, ενδιαφέρον
Για να κάνουμε περιγραφή χρησιμοποιούμε ΕΠΙΘΕΤΑ.
Ας δούμε ένα ενδεικτικό ΣΧΕΔΙΑΓΡΑΜΜΑ
1. ΠΡΟΛΟΓΟΣ
Ποιόν θα περιγράψω;
Όνομα - Ηλικία - Επάγγελμα - Καταγωγή
Γιατί διαλέγω αυτό το πρόσωπο;
Από πού τον γνωρίζω;
2. ΚΥΡΙΩΣ ΘΕΜΑ
ΕΞΩΤΕΡΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ
Γενικά χαρακτηριστικά: Ψηλός, κοντός, μέτριος, γεμάτος, παχουλός, ευτραφής, εύσωμος, κανονικός, γυμνασμένος, αγύμναστος, μελαμψός, μαυριδερός, με άσπρο δέρμα, ροδαλός
Ανάστημα: ψηλός, γεροδεμένος, αδύνατος
Χαρακτηριστικά προσώπου:
πρόσωπο:Μακρόστενο, ωοειδές, στρογγυλό, τετραγωνισμένο, ωχρό, ροδαλό, υγιές, χλωμό, όμορφο, γερασμένο, καθαρό, με γυαλιά, με μουστάκι/μούσι (ίσιο, στενό, μικρό, φουντωτό, ψαλιδισμένο, χτενισμένο, μαδημένο), ξυρισμένος, αξύριστος, με φαβορίτες
μαλλιά: Ξανθά, κόκκινα, καστανά, μαύρα, φαλακρός, γκρίζα, πυκνά, αραιά, με χωρίστρα, ίσια, σγουρά, λαμπερά, καλοχτενισμένα, αχτένιστα, λυτά, με κοτσίδα, με αλογοουρά, με φράντζες, με μπούκλες, άλουστα, απεριποίητα, περιποιημένα,
μάτια: Μικρά, μεγάλα, στρογγυλά, αμυγδαλωτά, σχιστά, πεταχτά, βαθουλωτά, πράσινα, μαύρα, μελιά, γαλανά, καστανά, κουρασμένα, φωτεινά, εκφραστικά, δακρυσμένα, λυπημένα, κοκκινισμένα, χαρούμενα, με πυκνά/αραιά φρύδια
μύτη:Μεγάλη\μικρή, γαμψή, ίσια, κυρτή, λεπτή, μακριά, καλοσχηματισμένη, χοντρή, πλακουτσωτή, με φακίδες
στόμα /χείλια: Μεγάλο, μικρό, στενό, φαρδύ, με λεπτά / στενά / σαρκώδη χείλη, ωραίο / γεμάτο / ειρωνικό χαμόγελο
Χαρακτηριστικές κινήσεις
Τρόπος ομιλίας: γλυκομίλητος, αυστηρός
Ντύσιμο: Μοντέρνο, συντηρητικό, απλό, με έντονα / σκούρα / φωτεινά χρώματα, εκλεπτυσμένο, με γούστο, καθημερινό, αθλητικό, σπορ, επίσημο, ατημέλητο, στολή, συνηθισμένο, ασυνήθιστο, χειμερινό, καλοκαιρινό, ελαφρύ. εκκεντρικό
ΕΣΩΤΕΡΙΚΑ ΓΝΩΡΙΣΜΑΤΑ
Προτερήματα και Ελαττώματα: Νευρικός, απότομος, ευέξαπτος, επιθετικός, ήπιος, ιδιότροπος, βολικός, γκρινιάρης, φιλικός, πρόσχαρος, απλός, ευγενικός, τίμιος, ηθικός, ύπουλος, ευχάριστος, δυσάρεστος, καλοπροαίρετος, κακοπροαίρετος, κακόβουλος, συγκαταβατικός, ήρεμος, συμπονετικός, μυστηριώδης, ειλικρινής, ενδιαφέρων, φιλόδοξος, φιλότιμος, εγωιστής, εκδικητικός, πονηρός, ευκολόπιστος, αφελής
Χόμπι - Ασχολίες: αθλητισμός , μουσική , ποδήλατο , παιχνίδια
ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΑ ΠΟΥ ΘΥΜΑΜΑΙ
3. ΕΠΙΛΟΓΟΣ
Τι μου κάνει μεγαλύτερη εντύπωση σ’ αυτό το πρόσωπο;
Τι άλλο ξέρω γι’ αυτόν;
ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΑ
συμπάθεια, συμπόνια, ευγνωμοσύνη, εμπιστοσύνη, αγάπη, ενδιαφέρον
Πώς λειτουργεί η γενική πτώση
Α. Ως αντικείµενο ρημάτων, συνήθως σαν έμμεσο αντικείμενο:
π.χ. Toυ είπα να φύγει.
Δε μου μιλάει ποτέ.
Μου ζήτησε την άδεια να φύγει.
Β. Ως ονοματικός προσδιορισμός , ως συμπλήρωμα δηλαδή της έννοιας ενός ουσιαστικού.
Όταν η γενική συνοδεύει ουσιαστικό, µπορεί να φανερώνει:
Το αυτοκίνητο του πατέρα είναι πολύ βρόμικο.
Εργάζεται σε κατάστημα φωτογραφικών ειδών.
Δίπλα στο σπίτι μου υπάρχει μια αποθήκη χαρτικών.
Είναι άτομο υψηλής ευφυίας.
Μελετούσε για πολλά χρόνια τα πουλιά της θάλασσας.
Μετά από ταξίδι τριών ωρών φτάσαµε στο χωριό.
Αγόρασε σπίτι εκατό τατραγωνικών.
της πίτας.
Πολλοί μαθητές της τάξης μας δεν ήρθαν στο θέατρο.
Δώσε μου ένα ποτήρι νερό και πεθαίνω της δίψας.
τον σκοπό για τον οποίο γίνεται αυτό που δηλώνει το ουσιαστικό που προσδιορίζεται:
π.χ. Η µητέρα όλο το πρωί έφτιαχνε την τούρτα γενεθλίων µου.
Αγόρασε τα ρούχα της βάφτισης.
Η γιορτή θα γίνει στην αυλή του σχολείου.
Των Φώτων καθαγιάζονται τα ύδατα.
Α. Ως αντικείµενο ρημάτων, συνήθως σαν έμμεσο αντικείμενο:
π.χ. Toυ είπα να φύγει.
Δε μου μιλάει ποτέ.
Μου ζήτησε την άδεια να φύγει.
Β. Ως ονοματικός προσδιορισμός , ως συμπλήρωμα δηλαδή της έννοιας ενός ουσιαστικού.
Όταν η γενική συνοδεύει ουσιαστικό, µπορεί να φανερώνει:
- Σε ποιον ανήκει κάτι (γενική κτητική):
Το αυτοκίνητο του πατέρα είναι πολύ βρόμικο.
- Το περιεχόμενο , αυτό που περιέχει αυτό που δηλώνει το ουσιαστικό το οποίο προσδιορίζεται από τη γενική (γενική περιεχομένου):
Εργάζεται σε κατάστημα φωτογραφικών ειδών.
Δίπλα στο σπίτι μου υπάρχει μια αποθήκη χαρτικών.
- την ιδιότητα , ένα χαρακτηριστικό που έχει το ουσιαστικό το οποίο προσδιορίζεται (γενική της ιδιότητας):
Είναι άτομο υψηλής ευφυίας.
Μελετούσε για πολλά χρόνια τα πουλιά της θάλασσας.
- τη μέτρηση χώρου / χρόνου
Μετά από ταξίδι τριών ωρών φτάσαµε στο χωριό.
Αγόρασε σπίτι εκατό τατραγωνικών.
- το σύνολο που διαιρείται (γενική διαιρετική):
της πίτας.
Πολλοί μαθητές της τάξης μας δεν ήρθαν στο θέατρο.
- την αιτία για την οποία γίνεται αυτό που δηλώνει το ουσιαστικό που προσδιορίζεται:
Δώσε μου ένα ποτήρι νερό και πεθαίνω της δίψας.
τον σκοπό για τον οποίο γίνεται αυτό που δηλώνει το ουσιαστικό που προσδιορίζεται:
π.χ. Η µητέρα όλο το πρωί έφτιαχνε την τούρτα γενεθλίων µου.
Αγόρασε τα ρούχα της βάφτισης.
- τον τόπο όπου γίνεται ή έγινε αυτό που δηλώνει το ουσιαστικό που προσδιορίζεται:
Η γιορτή θα γίνει στην αυλή του σχολείου.
- τον χρόνο που γίνεται ή έγινε αυτό που δηλώνει το ουσιαστικό που προσδιορίζεται:
Των Φώτων καθαγιάζονται τα ύδατα.
3. Πρέπει να φανώ γενναίος
Το κείµενο µας παρουσιάζει ένα περιστατικό από τη ζωή του μικρού Νικόλα, του πολύ γνωστού ήρωα βιβλίων για παιδιά. Ο μικρός Νικόλας είναι δημιούργημα του σεναριογράφου Ρενέ Γκοσινί και του σκιτσογράφου Ζαν Ζακ Σανπέ . Είναι ο κεντρικός ήρωας της σειράς βιβλίων "Οι περιπέτειες του μικρού Νικόλα", ένα αθώο και χαριτωμένο παιδάκι που ζει με την οικογένειά του και τους φίλους του σε κάποια πόλη της Γαλλίας τη δεκαετία του 1950.
Οι ιστορίες δημοσιεύτηκαν την περίοδο 1956-1964, αρχικά στη βελγική εφημερίδα Le Mystique και αργότερα (από το 1959) στις γαλλικές Sud Ouest και Pilot.
Οι χαρακτήρες
Οι κύριοι χαρακτήρες που εμφανίζονται επανειλημμένα στις περιπέτειες του μικρού Νικόλα είναι:
Νικόλας: ο βασικός χαρακτήρας της σειράς, ένα ατίθασο μα καλό παιδάκι.
Συμμαθητές του Νικόλα:
Αλσέστ : ο "χοντρούλης" που τρώει συνεχώς. Είναι ο καλύτερος φίλος του Νικόλα.
Ζοφρουά : έχει έναν πολύ πλούσιο πατέρα.
Κλοτέρ : ο τελευταίος μαθητής της τάξης.
Εντ : ο δυνατός της τάξης, που του αρέσει να μοιράζει γροθιές.
Ιωακείμ : είναι καλός στους βόλους
Ανιάν : ο "σπασίκλας" της τάξης και ο μόνος που φοράει γυαλιά.
Μεξάν : έχει τα πιο μακριά πόδια και τρέχει πολύ γρήγορα.
Ρούφους : έχει πατέρα αστυνομικό και παίρνει πολύ στα σοβαρά το επάγγελμα του πατέρα του. Έχει μια αστυνομική
σφυρίχτρα.
Άννα-Μαρία : ένα κορίτσι που μένει δίπλα στο Νικόλα.
Λουιζέτ : κόρη ενός φίλου του μπαμπά του Νικόλα. Θέλει να την παντρευτεί.
Άλλοι:
Η μητέρα του Νικόλα: κλαίει συχνά όταν ο μικρός Νικόλας της δυσκολεύει τη ζωή κι όταν ο άντρας της δεν την
καταλαβαίνει.
Ο πατέρας του Νικόλα: εργάζεται σε γραφείο και γκρινιάζει για τη δουλειά του.
Δασκάλα: προσπαθεί να βάλει σε τάξη τα ατίθασα παιδιά. Παρόλο που είναι αυστηρή, ο μικρός Νικόλας την αγαπά.
Διευθυντής του σχολείου: εμφανίζεται συνήθως όταν η κατάσταση στην τάξη τεθεί εκτός ελέγχου.
Ντιπόν: ο επιστάτης του σχολείου. Είναι πολύ αυστηρός και οι μαθητές τον φοβούνται.Το παρατσούκλι του είναι
"Σουπιάς" διότι λέει όλη την ώρα τα παιδιά να τον κοιτάνε στα μάτια.
Μπλεντόρ : ο γείτονας του Νικόλα. Τσακώνεται συνέχεια με τον μπαμπά του Νικόλα.
Οι ιστορίες δημοσιεύτηκαν την περίοδο 1956-1964, αρχικά στη βελγική εφημερίδα Le Mystique και αργότερα (από το 1959) στις γαλλικές Sud Ouest και Pilot.
Οι χαρακτήρες
Οι κύριοι χαρακτήρες που εμφανίζονται επανειλημμένα στις περιπέτειες του μικρού Νικόλα είναι:
Νικόλας: ο βασικός χαρακτήρας της σειράς, ένα ατίθασο μα καλό παιδάκι.
Συμμαθητές του Νικόλα:
Αλσέστ : ο "χοντρούλης" που τρώει συνεχώς. Είναι ο καλύτερος φίλος του Νικόλα.
Ζοφρουά : έχει έναν πολύ πλούσιο πατέρα.
Κλοτέρ : ο τελευταίος μαθητής της τάξης.
Εντ : ο δυνατός της τάξης, που του αρέσει να μοιράζει γροθιές.
Ιωακείμ : είναι καλός στους βόλους
Ανιάν : ο "σπασίκλας" της τάξης και ο μόνος που φοράει γυαλιά.
Μεξάν : έχει τα πιο μακριά πόδια και τρέχει πολύ γρήγορα.
Ρούφους : έχει πατέρα αστυνομικό και παίρνει πολύ στα σοβαρά το επάγγελμα του πατέρα του. Έχει μια αστυνομική
σφυρίχτρα.
Άννα-Μαρία : ένα κορίτσι που μένει δίπλα στο Νικόλα.
Λουιζέτ : κόρη ενός φίλου του μπαμπά του Νικόλα. Θέλει να την παντρευτεί.
Άλλοι:
Η μητέρα του Νικόλα: κλαίει συχνά όταν ο μικρός Νικόλας της δυσκολεύει τη ζωή κι όταν ο άντρας της δεν την
καταλαβαίνει.
Ο πατέρας του Νικόλα: εργάζεται σε γραφείο και γκρινιάζει για τη δουλειά του.
Δασκάλα: προσπαθεί να βάλει σε τάξη τα ατίθασα παιδιά. Παρόλο που είναι αυστηρή, ο μικρός Νικόλας την αγαπά.
Διευθυντής του σχολείου: εμφανίζεται συνήθως όταν η κατάσταση στην τάξη τεθεί εκτός ελέγχου.
Ντιπόν: ο επιστάτης του σχολείου. Είναι πολύ αυστηρός και οι μαθητές τον φοβούνται.Το παρατσούκλι του είναι
"Σουπιάς" διότι λέει όλη την ώρα τα παιδιά να τον κοιτάνε στα μάτια.
Μπλεντόρ : ο γείτονας του Νικόλα. Τσακώνεται συνέχεια με τον μπαμπά του Νικόλα.
Σύνδεση προτάσεων :
Παρατακτική , Υποτακτική , ασύνδετο σχήμα
Με πόσους τρόπους συνδέονται οι προτάσεις;
Οι προτάσεις στα νέα ελληνικά, συνδέονται με τρεις τρόπους μεταξύ τους:
1. με ασύνδετο σχήμα
2. με παρατακτική σύνδεση
3. με υποτακτική σύνδεση
1. Τι είναι το ασύνδετο σχήμα;
Πολλές φορές, όταν μιλάμε και θέλουμε να μεταδώσουμε μια πληροφορία γρήγορα, λέμε τις προτάσεις τη μια αμέσως μετά την άλλη,
π.χ. [Ο Γιώργος πλύθηκε], [ντύθηκε].
Π.χ. {Χόρευαν}, {πηδούσαν}, {τάραζαν τον κόσμο από τις φωνές}.
Στο παράδειγμα έχουμε: τρεις προτάσεις , γιατί υπάρχουν τρία ρήματα , χωρίς σύνδεσμο , που χωρίζονται με κόμμα.
Συμπέρασμα:
Στο ασύνδετο σχήμα οι προτάσεις δε συνδέονται μεταξύ τους· απλώς μπαίνει η μία δίπλα στην άλλη και χωρίζονται με κόμμα.
2. Τι είναι η παρατακτική σύνδεση;
Λέγεται παρατακτική ή παράταξη, γιατί με αυτήν παρατάσσουμε δηλαδή τοποθετούμε ισοδύναμες προτάσεις τη μία μετά την άλλη.
Κύρια + κύρια ή Δευτερεύουσα + δευτερεύουσα
Το προηγούμενο παράδειγμα [Ο Γιώργος πλύθηκε], [ντύθηκε] μπορούμε να το πούμε και με άλλο τρόπο, π.χ.
[Ο Γιώργος πλύθηκε] και [ντύθηκε].
π.χ.
[Τους είδε] και [έτρεξε να τους µιλήσει].
[Ούτε μιλούσε] [ούτε έγραφε].
[Ήξερε την αλήθεια] [αλλά δεν έλεγε τίποτε].
Ο αδελφός μου όλη μέρα ή έπαιζε ή έτρωγε ή κοιμόταν.
Συμπέρασμα:
Στην παρατακτική σύνδεση οι προτάσεις παρατάσσονται, δηλ. μπαίνουν η μία δίπλα στην άλλη, και συνδέονται μεταξύ τους με συνδέσμους, τους παρατακτικούς συνδέσμους.
3. Τι είναι η υποτακτική σύνδεση;
Τα προηγούμενα παραδείγματα:
[Ο Γιώργος πλύθηκε], [ντύθηκε] ασύνδετο
[Ο Γιώργος πλύθηκε] και [ντύθηκε] παρατακτική σύνδεση
μπορούμε να τα πούμε και με τρίτο τρόπο, πιο σύνθετο, π.χ.
[Ο Γιώργος ντύθηκε], [αφού είχε πλυθεί.] Υποτακτική σύνδεση
1η πρόταση 2η πρόταση
Στο παράδειγμα υπάρχουν πάλι οι δύο προτάσεις.
Οι δύο προτάσεις δεν είναι ισοδύναμες.
Η πρόταση που "κουβαλάει" το κυρίως νόημα είναι η πρώτη, η κύρια.
Ας δούμε άλλο ένα παράδειγμα:
[Θέλω] [να φάω] , [γιατί πεινάω]
1η πρ. 2η πρ. 3η πρ.
Στο παράδειγμα υπάρχουν τρεις προτάσεις.
Η πρώτη (Θέλω) είναι η κύρια, η πρόταση που "κουβαλάει" το κυρίως νόημα.
Η δεύτερη πρόταση (να φάω) είναι δευτερεύουσα και υποτάσσεται στην πρώτη .
Η τρίτη πρόταση (γιατί πεινάω) είναι κι αυτή δευτερεύουσα, υποτάσσεται όμως στην προηγούμενη δευτερεύουσα (να φάω).
Συμπέρασμα:
Στην υποτακτική σύνδεση μια δευτερεύουσα πρόταση (δπ) υποτάσσεται σε μια κύρια πρόταση (κπ) ή σε μια άλλη δευτερεύουσα πρόταση (δπ) και συνδέονται με τους υποτακτικούς συνδέσμους.
Παρατακτική , Υποτακτική , ασύνδετο σχήμα
Με πόσους τρόπους συνδέονται οι προτάσεις;
Οι προτάσεις στα νέα ελληνικά, συνδέονται με τρεις τρόπους μεταξύ τους:
1. με ασύνδετο σχήμα
2. με παρατακτική σύνδεση
3. με υποτακτική σύνδεση
1. Τι είναι το ασύνδετο σχήμα;
Πολλές φορές, όταν μιλάμε και θέλουμε να μεταδώσουμε μια πληροφορία γρήγορα, λέμε τις προτάσεις τη μια αμέσως μετά την άλλη,
π.χ. [Ο Γιώργος πλύθηκε], [ντύθηκε].
- Στο παράδειγμα υπάρχουν δύο προτάσεις, αφού υπάρχουν δύο ρήματα.
- Η κάθε πρόταση μπαίνει δίπλα στην άλλη.
- Δεν υπάρχει κάποια λέξη που να τις ενώνει.
- Χωρίζονται μεταξύ τους με κόμμα.
- Αυτός ο τρόπος σύνδεσης λέγεται ασύνδετο σχήμα.
Π.χ. {Χόρευαν}, {πηδούσαν}, {τάραζαν τον κόσμο από τις φωνές}.
Στο παράδειγμα έχουμε: τρεις προτάσεις , γιατί υπάρχουν τρία ρήματα , χωρίς σύνδεσμο , που χωρίζονται με κόμμα.
Συμπέρασμα:
Στο ασύνδετο σχήμα οι προτάσεις δε συνδέονται μεταξύ τους· απλώς μπαίνει η μία δίπλα στην άλλη και χωρίζονται με κόμμα.
2. Τι είναι η παρατακτική σύνδεση;
Λέγεται παρατακτική ή παράταξη, γιατί με αυτήν παρατάσσουμε δηλαδή τοποθετούμε ισοδύναμες προτάσεις τη μία μετά την άλλη.
Κύρια + κύρια ή Δευτερεύουσα + δευτερεύουσα
Το προηγούμενο παράδειγμα [Ο Γιώργος πλύθηκε], [ντύθηκε] μπορούμε να το πούμε και με άλλο τρόπο, π.χ.
[Ο Γιώργος πλύθηκε] και [ντύθηκε].
- Στο παράδειγμα υπάρχουν πάλι δύο προτάσεις.
- Η πρώτη όμως και η δεύτερη τώρα ενώνονται με το και.
- Συνδέονται δηλαδή με μια λέξη που λέγεται σύνδεσμος.
π.χ.
[Τους είδε] και [έτρεξε να τους µιλήσει].
[Ούτε μιλούσε] [ούτε έγραφε].
[Ήξερε την αλήθεια] [αλλά δεν έλεγε τίποτε].
Ο αδελφός μου όλη μέρα ή έπαιζε ή έτρωγε ή κοιμόταν.
Συμπέρασμα:
Στην παρατακτική σύνδεση οι προτάσεις παρατάσσονται, δηλ. μπαίνουν η μία δίπλα στην άλλη, και συνδέονται μεταξύ τους με συνδέσμους, τους παρατακτικούς συνδέσμους.
3. Τι είναι η υποτακτική σύνδεση;
Τα προηγούμενα παραδείγματα:
[Ο Γιώργος πλύθηκε], [ντύθηκε] ασύνδετο
[Ο Γιώργος πλύθηκε] και [ντύθηκε] παρατακτική σύνδεση
μπορούμε να τα πούμε και με τρίτο τρόπο, πιο σύνθετο, π.χ.
[Ο Γιώργος ντύθηκε], [αφού είχε πλυθεί.] Υποτακτική σύνδεση
1η πρόταση 2η πρόταση
Στο παράδειγμα υπάρχουν πάλι οι δύο προτάσεις.
Οι δύο προτάσεις δεν είναι ισοδύναμες.
Η πρόταση που "κουβαλάει" το κυρίως νόημα είναι η πρώτη, η κύρια.
Ας δούμε άλλο ένα παράδειγμα:
[Θέλω] [να φάω] , [γιατί πεινάω]
1η πρ. 2η πρ. 3η πρ.
Στο παράδειγμα υπάρχουν τρεις προτάσεις.
Η πρώτη (Θέλω) είναι η κύρια, η πρόταση που "κουβαλάει" το κυρίως νόημα.
Η δεύτερη πρόταση (να φάω) είναι δευτερεύουσα και υποτάσσεται στην πρώτη .
Η τρίτη πρόταση (γιατί πεινάω) είναι κι αυτή δευτερεύουσα, υποτάσσεται όμως στην προηγούμενη δευτερεύουσα (να φάω).
Συμπέρασμα:
Στην υποτακτική σύνδεση μια δευτερεύουσα πρόταση (δπ) υποτάσσεται σε μια κύρια πρόταση (κπ) ή σε μια άλλη δευτερεύουσα πρόταση (δπ) και συνδέονται με τους υποτακτικούς συνδέσμους.
Οι σύνδεσμοι συγκεντρωτικά:
Οι σύνδεσμοι και οι προτάσεις που αυτοί εισάγουν
Η παρατακτική σύνδεση γίνεται με τους παρατακτικούς συνδέσμους:
1. συμπλεκτικοί: και (κι), ούτε, μήτε, ουδέ, μηδέ
2. αντιθετικοί: αλλά, μα, όμως, παρά, μόνο, ωστόσο, εντούτοις, μάλιστα, ενώ, μολαταύτα, εξάλλου, μολονότι
3. Διαχωριστικοί ή διαζευκτικοί: ή, είτε
4. συμπερασματικοί: λοιπόν, άρα, επομένως
5. επεξηγηματικός: δηλαδή
Η υποτακτική σύνδεση γίνεται με τους παρακάτω υποτακτικούς συνδέσμους:
1. Ειδικοί: ότι, πως, που (ειδικές προτάσεις)
2. Τελικοί: να, για να (τελικές προτάσεις)
3. Χρονικοί: όταν, καθώς, αφού, αφότου, ενώ, πριν, πριν να, προτού, ώσπου,
ωσότου, όποτε (χρονικές προτάσεις)
4. Αιτιολογικοί: γιατί, διότι, επειδή, αφού (αιτιολογικές προτάσεις)
5. Υποθετικοί: αν, εάν, άμα (υποθετικές προτάσεις)
6. Αποτελεσματικοί: ώστε, ώστε να, που (αποτελεσματικές προτάσεις)
7. Διατακτικοί: μήπως, μη(ν) (διστακτικές ή ενδοιαστικές προτάσεις)
Άλλες συνδετικές λέξεις στην υποτακτική σύνδεση
1. υποτακτικοί σύνδεσμοι: όταν, ότι, γιατί, αν κτλ.
2. Μόρια: να
3. Συνδεσμικές φράσεις: την ώρα που, κάθε φορά που, εκεί που
4. Αναφορικές αντωνυμίες: όποιος, όσος, ό,τι, ο οποίος, που (αναφορικέςπροτάσεις)
5. Αναφορικά επιρρήματα: όπου, όπως, που, όσο (αναφορικές προτάσεις)
6. Ερωτηματικές αντωνυμίες: ποιος, τι, πόσος (ερωτηματικές προτάσεις)
7. Ερωτηματικά επιρρήματα: πού, πώς, πότε, πόσο (ερωτηματικές προτάσεις)
Η παρατακτική σύνδεση γίνεται με τους παρατακτικούς συνδέσμους:
1. συμπλεκτικοί: και (κι), ούτε, μήτε, ουδέ, μηδέ
2. αντιθετικοί: αλλά, μα, όμως, παρά, μόνο, ωστόσο, εντούτοις, μάλιστα, ενώ, μολαταύτα, εξάλλου, μολονότι
3. Διαχωριστικοί ή διαζευκτικοί: ή, είτε
4. συμπερασματικοί: λοιπόν, άρα, επομένως
5. επεξηγηματικός: δηλαδή
Η υποτακτική σύνδεση γίνεται με τους παρακάτω υποτακτικούς συνδέσμους:
1. Ειδικοί: ότι, πως, που (ειδικές προτάσεις)
2. Τελικοί: να, για να (τελικές προτάσεις)
3. Χρονικοί: όταν, καθώς, αφού, αφότου, ενώ, πριν, πριν να, προτού, ώσπου,
ωσότου, όποτε (χρονικές προτάσεις)
4. Αιτιολογικοί: γιατί, διότι, επειδή, αφού (αιτιολογικές προτάσεις)
5. Υποθετικοί: αν, εάν, άμα (υποθετικές προτάσεις)
6. Αποτελεσματικοί: ώστε, ώστε να, που (αποτελεσματικές προτάσεις)
7. Διατακτικοί: μήπως, μη(ν) (διστακτικές ή ενδοιαστικές προτάσεις)
Άλλες συνδετικές λέξεις στην υποτακτική σύνδεση
1. υποτακτικοί σύνδεσμοι: όταν, ότι, γιατί, αν κτλ.
2. Μόρια: να
3. Συνδεσμικές φράσεις: την ώρα που, κάθε φορά που, εκεί που
4. Αναφορικές αντωνυμίες: όποιος, όσος, ό,τι, ο οποίος, που (αναφορικέςπροτάσεις)
5. Αναφορικά επιρρήματα: όπου, όπως, που, όσο (αναφορικές προτάσεις)
6. Ερωτηματικές αντωνυμίες: ποιος, τι, πόσος (ερωτηματικές προτάσεις)
7. Ερωτηματικά επιρρήματα: πού, πώς, πότε, πόσο (ερωτηματικές προτάσεις)
Εξάσκηση
4. Μια οικογένεια ανάμεσα στις άλλες
Αντιθετική σύνδεση
Με τους αντιθετικούς συνδέσμους συνδέσουμε προτάσεις με αντίθετο νόημα:
1. Δύο ανεξάρτητες προτάσεις, χρησιμοποιώντας παρατακτικούς αντιθετικούς συνδέσμους αλλά, όμως, ωστόσο, μα, παρά, αλλιώς, μόνο, εξάλλου:
π.χ. - Φώναζε, αλλά δεν τον άκουγε κανένας.
- Έφτασε νωρίτερα, όμως δε βρήκε κανέναν εκεί.
- Δεν τον ξέρω πολύ καλά εντούτοις τον συμπαθώ.
2. Μια εξαρτημένη με μια κύρια πρόταση , χρησιμοποιώντας υποτακτικούς αντιθετικούς συνδέσμους αν και, ενώ, μολονότι, παρόλο που, ακόμη κι αν.
Οι εξαρτημένες προτάσεις που εισάγονται με αυτούς τους συνδέσμους λέγονται εναντιωματικές ή παραχωρητικές:
π.χ. - Φώναζε, αν και δεν τον άκουγε κανένας.
- Αύριο θα πάμε εκδρομή, ακόμη κι αν δεν έχει καλό καιρό.
- Αν και έχει τις γνώσεις, αρνείται να μας βοηθήσει.
Επίσης χρησιμοποιούμε και μια άλλη μορφή αντιθετικής σύνδεσης για να τονίσουμε περισσότερο το δεύτερο μέρος της
(Επιδοτική αντιθετική)
Στην περίπτωση αυτή χρησιμοποιείται η συνδετική φράση
όχι μόνο... αλλά και:
π.χ. Έφαγε όχι μόνο το δικό του γλυκό, αλλά και όλων των άλλων.
Όχι μόνο δεν ερχόταν στην ώρα του, αλλά και έφευγε πριν από όλους.
Με τους αντιθετικούς συνδέσμους συνδέσουμε προτάσεις με αντίθετο νόημα:
1. Δύο ανεξάρτητες προτάσεις, χρησιμοποιώντας παρατακτικούς αντιθετικούς συνδέσμους αλλά, όμως, ωστόσο, μα, παρά, αλλιώς, μόνο, εξάλλου:
π.χ. - Φώναζε, αλλά δεν τον άκουγε κανένας.
- Έφτασε νωρίτερα, όμως δε βρήκε κανέναν εκεί.
- Δεν τον ξέρω πολύ καλά εντούτοις τον συμπαθώ.
2. Μια εξαρτημένη με μια κύρια πρόταση , χρησιμοποιώντας υποτακτικούς αντιθετικούς συνδέσμους αν και, ενώ, μολονότι, παρόλο που, ακόμη κι αν.
Οι εξαρτημένες προτάσεις που εισάγονται με αυτούς τους συνδέσμους λέγονται εναντιωματικές ή παραχωρητικές:
π.χ. - Φώναζε, αν και δεν τον άκουγε κανένας.
- Αύριο θα πάμε εκδρομή, ακόμη κι αν δεν έχει καλό καιρό.
- Αν και έχει τις γνώσεις, αρνείται να μας βοηθήσει.
Επίσης χρησιμοποιούμε και μια άλλη μορφή αντιθετικής σύνδεσης για να τονίσουμε περισσότερο το δεύτερο μέρος της
(Επιδοτική αντιθετική)
Στην περίπτωση αυτή χρησιμοποιείται η συνδετική φράση
όχι μόνο... αλλά και:
π.χ. Έφαγε όχι μόνο το δικό του γλυκό, αλλά και όλων των άλλων.
Όχι μόνο δεν ερχόταν στην ώρα του, αλλά και έφευγε πριν από όλους.